کیفیت هوای داخل IAQ چیست؟

قبل از پرداختن به مبحث کیفیت هوای داخل  IAQ  لازم است که بدانیم هدف اصلی مهندس طراح تاسیسات ساختمان در تهویه مطبوع ، سه بخش است:

• آسایش
• سلامتی
• بهینه سازی مصرف انرژی

در تهویه مطبوع می توان با استفاده از انواع تجهیزات از جمله چیلر ( چیلر جذبی، چیلر تراکمی، مینی چیلر و …)، بویلر، داکت اسپلیت، سیستم VRF ، فن کویل و … آسایش را تامین کرد و برای سلامتی از هواساز یا هوارسان و دستگاه تصفیه هوا و همچنین به منظور بهینه سازی مصرف انرژی از انواع ترموستات فن کویل، شیر کنترل، شیر PICV، روش های کنترل سیستم تهویه مطبوع و پروتکل BACnet بهره جست.

با توجه به شدت گیری آلودگی هوا در سالیان اخیر، چند سالی‌ست که مدیریت و پیشبرد فروش و خدمات پس از فروش دستگاه تصفیه هوای هانیول را در بازار ایران بر عهده گرفته ام. در این مدت کوتاه از هزاران مشتری و شرکت بازخورد های مختلفی گرفته ام و در حالت کلی متوجه شده ام که نیاز به افزایش آگاهی در زمینه چیستی و چرایی آلودگی در کشور ایران به شدت احساس می شود. تصمیم دارم که در قدم های بعدی به این مبحث بیشتر بپردازم و اطلاع بیشتری را در کنار یکدیگر به دست آوریم .

دسته بندی آلودگی محیط

بیولوژیکی

میزان بیش از حد باکتری، ویروس، قارچ، شوره ی پوست حیوانات در محیط باعث آلودگی بیولوژیکی می شود.

شیمیایی

وجود عنصر های آلاینده ی شیمیایی در حالت های بخار و گاز که می تواند شامل مواد اولیه ساخت ساختمانها باشد و همچنین گازهایی مانند مونوکسید کربن، دی اکسید کربن، فرمالدهید، دی اکسید نیتروژن جز آلاینده ی شیمیایی دسته بندی می شوند.

ذرات ( غیر بیولوژیکی)

این ذرات می توانند مایع یا جامد باشند و وزن آنها به میزانیست که امکان معلق شدن در هوا را دارند.

منابع تولید کننده آلودگی محیط داخل

لوازم خانگی گازسوز

دود دخانیات

مواد به کار رفته در ساختمان

مواد شوینده

تجهیزات توزیع هوا

رطوبت

انسان و حیوانات خانگی

آلودگی هوای بیرون

PM 2.5 چیست؟ رابطه ی آن با کیفیت هوای داخل IAQ چیست؟

PM 2.5 یا همان Particulate Matter 2.5 به ذراتی گفته می شود که عرض آنها  2.5 میکرون یا کمتر است. هر ۲۵۰۰۰ میکرون یک اینچ (۲.۵۴ سانتی متر ) می شود. می توان گفت که یک ذره با قطر PM2.5 برابر است با یک سی ام موی انسان.

استاندارد PM2.5  بر اساس اعلام EPA یا آژانس حفاظت از محیط زیست کشور آمریکا به شرح زیر است:

برای کوتاه مدت ( یک شبانه روز) میزان ۳۵ میکروگرم بر متر مکعب و میانگین سالانه باید ۱۲ میکروگرم بر متر مکعب باشد.

پس می توان گفت برای رسیدن به کیفیت هوای داخل  IAQ استاندارد باید اول حجم یک متر مکعب هوای داخل را در نظر بگیرید و جمع وزن ذراتی که قطر آنها از ۲.۵ میکرون کمتر است را در آن یک متر مکعب محاسبه کنید. این عدد باید در حدود ۱۲ میکروگرم باشد. به منظور اندازه گیری کیفیت هوای داخل  IAQ  باید از سنسور های تشخیص میزان آلودگی هوای محیط استفاده کرد.

در فضاهای بیرون و در سطح شهر، ایستگاههای سنجش ذرات PM 2.5 تعبیه شده است که عدد اعلامی میانگین ایستگاههای سطح شهر است. برای سطح شهر این عدد تا ۵۰ به عنوان هوای پاک، از پنجاه تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۰ تا ۱۵۰ نا سالم برای گروههای حساس و از ۱۵۰ خطرناک به حساب می آید. شایان ذکر است در آلودگی زمستان ۱۳۹۹ و از طریق اپلیکیشن های شهرداری تهران در مناطق و مواقعی اعداد بالای ۲۰۰ و ۵۰۰ مشاهده شده است.

VOC چیست؟

Volatile Organic Compounds که به آن VOCs گفته می شود به معنی ذرات ارگانیک بی ثبات است. VOCs می تواند به صورت گاز از جامدات و مایعات متصاعد شود. VOCs از عوامل کاهش کیفیت هوای داخل  IAQ است و به طور کلی از طریق رنگ، مواد شوینده، کف پوش ها، دستگاههای پرینت و کپی، چسبها و مواد کربنی داخل آپارتمانها تولید می شود. آبی که دارای کلر باشد و برای مصارف بهداشتی گرم شود تولید کلروفرم می کند. آشپزی با روغن یا استفاده از رنگ مو فرمالدهید تولید می کند. در کشور های آلمان و فرانسه نیز سیستم های مختلف امتیاز دهی و تشخیص VOCs  از جمله EMICODE ، M1 و Indoor Air Comfort  در اروپا و استاندارد CDPH Section 01350  استفاده از مواد تولید کننده ی VOCs   را روز به روز محدود تر می کند.

ازون چیست؟ آیا برای انسان ضرر دارد؟

ازون از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است و در مقیاس صنعتی از ازین ماده برای تصفیه آب و هوا استفاده می شود. ولی بر اساس استاندارد سازمان غذا و دارو کشور آمریکا FDA میزان ازون در محیط های داخلی نباید بیشتر از ۰.۰۵ ppm باشد. بر اساس اعلام سازمان ایمنی و سلامت شغلی OSHA افراد نباید در معرض میزانی بیشتر از ۰.۱ ppm در طول ۸ ساعت قرار گیرند و استاندارد کیفی سازمان حفاظت از محیط زیست EPA کشور آمریکا برای ۸ ساعت عدد ۰.۰۸ ppm را نشان می دهد. در صورتی که این میزان رعایت نشود می تواند عوارضی از جمله کاهش عملکرد ریه، تشدید آسم، تحریک گلو وسرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس و حساسیت بالاتر به عفونت های تنفسی را در بدن فرد ایجاد کند. پس توجه داشته باشید که دستگاهی که بتواند میزان سطح ازون را در فضای محیط اندازه گیری کند و زیر میزان خطرناک نگه دارد می تواند به کار گرفته شود و توصیه می کنم که به هیچ عنوان از دستگاههای ازون ساز برای تصفیه هوای محیط داخل منازل مسکونی استفاده نکنید. بدین منظور براحتی می توانید از دستگاه تصفیه هوا که با استفاده از فیلتر های هپا، کربن اکتیو و چند منظوره هوا را تصفیه می کند و به روش Passive معروف است استفاده کنید.

راه های بهبود کیفیت هوای داخل IAQ

سخن‌ آخر اینکه، اغلب سازنده ها، پیمانکاران و سرمایه گذاران پروژه های ساختمانی برای کیفیت هوای داخل و مبارزه به آلودگی هوای بیرون در کشور ایران اهمیتی قائل نیستند، یک آپارتمان مسکونی ۲۰۰ متر مربعی در منطقه یک تهران را تا ۸۰۰ هزار دلار قیمت گذاری می کنند ولی در هنگام هزینه و اختصاص بودجه، مهمترین فاکتور ها، قسمتهایی از ساختمان است که در چشم خریدار دیده می شود و می توان آنها را مشاهده کرد. گزینه های مختلفی را برای ساختمان در نظر می گیرند که بتوانند با کمک آنها راحت تر خریدار را به پرداخت رقم های بالاتر راضی کنند. هرآنچه که زیر ساختی و استاندارد است کمتر رعایت می شود و چیزهایی که مربوط به طراحی و دکوراسیون داخلی است با حداکثر بودجه پیش برده می شود. قسمتی از این مشکل، آگاهی نداشتن خریدار است. خریدار از نیاز واقعی خود اطلاعی ندارد وهمچنان معیار و سنجشی برای تست کیفیت محصولی به نام آپارتمان در ایران وجود ندارد.

برای همین مشکل، راه حلی را به همراه همکاران نزدیک خود در نظر گرفته ایم که در مقاله ای مجزا و با نام سیستم های تهویه و تصفیه هوای مرکزی در اختیار همکان قرار داده ام. برای اطلاعات بیشتر و برآورد های دقیق تر می توانید با من در تماس باشید. راه حل دیگر استفاده از دستگاه تصفیه هوا است که می تواند کمی به بهبود شرایط کمک کند. در خصوص راه حل های کلان اظهار نظری نمی کنم چراکه به حد کافی در این زمینه راهکار ارائه شده است و تمام مسائل و راه حلها شفاف و در دسترس است.